Tips Rijkswaterstaat voor duurzame aanbesteding taxivervoer

Om gemeentes te helpen de inzet van milieuvriendelijke taxivoertuigen te stimuleren, heeft Rijkswaterstaat het rapport ‘Duurzaam aanbesteden leerlingenvervoer‘ uitgebracht. “Zeker bij scholen waar veel leerlingen met het taxibusje naar school komen, leidt dit tot veel betere luchtkwaliteit. Maar ook in gemeenten waar de lucht al aan de EU-normen voor luchtkwaliteit voldoet, kan inzet op voertuigen op alternatieve brandstoffen winst opleveren”, meldt het rapport. “De laatste jaren worden de aanwijzingen steeds sterker dat ook bij luchtvervuiling onder de norm schadelijke gezondheidseffecten optreden.”

Voertuigen op alternatieve brandstoffen stoten in de straat waar de leerlingen wonen veel minder uitlaatgassen uit. Dus: minder dieselemissies (minder roet) voor de deur van de leerlingen én voor de school van de leerlingen. En naast roet, stoten moderne (euro-5) dieselauto’s ook nog altijd veel stikstof NOx uit.

Nieuwe aanbestedingswet

Per 1 april 2013 is de nieuwe Aanbestedingswet ingegaan. In deze wet is nu ook vastgelegd dat de aanbestedende dienst er voor moet zorgen dat er zoveel mogelijk maatschappelijke waarde wordt gecreëerd bij het aangaan van een overeenkomst, onder meer op het vlak van duurzaamheid. Inzetten op milieuvriendelijke voertuigen in de aanbesteding van het leerlingenvervoer is een concrete invulling hiervan.

“Het gemeentelijk milieubeleid, zoals vastgelegd in beleidsnota’s op deze terreinen, is een belangrijk startpunt voor duurzaamheid in de aanbestedingen. Met deze aanbesteding kan de gemeente nu direct inhoud geven aan het milieubeleid”, vindt Rijkswaterstaat.

Taxibranche

Het algemeen beeld is dat er in de taxibranche steeds meer taxi’s (ook minibusjes) op aardgas rijden. Het aantal elektrische en hybride taxi’s is nog beperkt. De elektrische variant van het minibusje is nog niet af-fabriek leverbaar.

Wel is het van belang om in kaart te brengen of er een aardgasvulpunt (of elektrisch laadpunt) voor de voertuigen in de regio/gemeente aanwezig is, adviseert Rijkswaterstaat. Indien dit niet het geval is, kan dit een forse belemmering zijn bij de introductie van taxi’s op alternatieve brandstoffen.

Marktconsultatie

“In dat geval is het gesprek in de fase van marktconsultatie ook de geschikte plek om te peilen hoe taxibedrijven hiermee om denken te gaan. En om aan te geven hoe een aanbestedende overheid offertes op dit aspect zal gaan beoordelen. Sommige taxibedrijven hebben dit knelpunt opgelost door op eigen terrein aardgas-vulpunten aan te laten leggen.”

Aan de inzet van taxivoertuigen op alternatieve brandstoffen zijn extra kosten, maar ook baten verbonden. De meerprijs voor een aardgasvoertuig begint voor personen-auto’s rond de € 1.000. En afhankelijk van de locatie van het vulpunt/laadpunt moeten de voertuigen omrijden. Wanneer deze omrij-afstand te groot wordt, kan de inzet van voertuigen op alternatieve brandstoffen onrendabel worden. Dat brengt immers hogere loonkosten met zich mee.

Brandstofkosten

Maar het gebruik alternatieve brandstoffen brengt ook baten met zich mee. Zo zijn de brandstofkosten lager. Aardgas is bijvoorbeeld ongeveer € 0,40 per liter (incl. BTW) goedkoper dan diesel. En er zijn diverse subsidieregelingen op de aanschaf emissie-arme taxi’s.

Zo wordt de aanschaf van schone taxi’s in 2014 door de Rijksoverheid gesubsidieerd. Voor een taxi op aardgas kan € 1.250,- subsidie ontvangen worden, een voor elektrische taxi € 3.000,- (of € 5.000,- voor een G4 (plus Arnhem) gemeente). Daarnaast zijn er diverse regionale en lokale subsidieregelingen voor schone taxi’s. En de VAMIL/MIA-regeling levert geld op.

“Wanneer taxibedrijven het omrijden om te tanken weten te beperken, kunnen ze een kostentechnisch gunstige offerte maken”, heeft Rijkswaterstaat berekend. “Ter indicatie: de brandstofkosten maken 9% van de totale kosten van taxivervoer in 2014 uit.”

Taxibedrijven

De marktconsultatie kan ook geschikt zijn om een beeld te krijgen op welke wijze taxibedrijven innovatie (op het gebied van voertuigen op alternatieve brandstoffen) inhoud kunnen en willen geven. In de aanbestedingsdocumenten kan hier dan op ingespeeld worden door bijvoorbeeld al dan niet proefprojecten toe te staan.

“In het Programma van Eisen en de selectiecriteria komen eisen aan schone voertuigen niet direct terug. Wel moeten de voertuigen natuurlijk aan de wettelijke milieu-eisen voldoen. Dat kan echter niet voorkomen dat het taxibedrijf relatief oude (en daarmee milieuvervuilende) voertuigen inzet, omdat deze voertuigen ooit wel aan de toen geldende milieu-eisen voldeden”, aldus het rapport.

Afschrijving

“Het verplichten tot inzetten van nieuw schoon materieel heeft als nadeel dat het de inschrijvende partijen verplicht tot aanschaf van nieuw materieel en tot versneld afschrijven oud materieel. Het kan daarmee de kosten opdrijven. Bovendien ontneemt het de ondernemers de vrijheid om flexibel in te spelen op de wensen van de klant. Daarom is het raadzaam om de inzet van schone voertuigen als een gunning-criterium op te nemen.”

In de Aanbestedingswet 2012 wordt de aanbestedende diensten voorgeschreven te gunnen op basis van de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI). Het ligt daarom voor de hand om de wensen op het vlak van duurzaamheid op te nemen in de gunningcriteria, die onderdeel zijn van deze EMVI-procedure. Hiermee wordt een zeker gewicht (= waarde) aan duurzaamheid toegekend, naast de prijs.

Gunningscriteria

Rijkswaterstaat: “Aanbeveling is om deze gunningcriteria relatief simpel en overzichtelijk te houden. En te kiezen voor een indeling op basis van voertuigen op schone alternatieve brandstoffen en aandrijvingen, en niet op basis van de CO2- of andere emissies van de voertuigen.”

“Een voertuig op een alternatieve brandstof (op groengas of elektrisch) is ook duidelijker in de communicatie dan een voertuig met lage CO2–emissie. Daarnaast wordt een discussies over de well-to-wheel prestaties van verschillende brandstoffen vermeden. En hoeft de taxi-onderneming bij het opstellen van zijn offerte geen analyse en afweging te maken van de verschillende milieu-effecten (de NOx- en CO2- emissies) van zijn aanbieding.”

Brandstoffen

Een gemeente zou er voor kunnen kiezen aanbieders die voertuigen aanbieden op de volgende brandstoffen, extra punten te geven in de gunningcriteria:

• diesel euro-6; (tot b.v. 1 januari 2018, 3 jaar na invoering euro-6);
• groengas, met aardgas eventueel als startpunt;
• elektrische voertuigen (groene elektriciteit).

De meest punten zijn te behalen voor elektrisch (is zero-emission), het minst voor diesel euro-6. “Groengas en elektrisch ontlopen elkaar niet veel in milieu-effecten en krijgen in principe evenveel punten”, adviseert Rijkswaterstaat. “Te overwegen is om oude diesels (tot en met bijvoorbeeld euro-4) te ontmoedigen door strafpunten toe te kennen bij inzet van oude voertuigen.”

Groengas

“Vraag in de aanbesteding om groengas, en niet om de combinatie aardgas en groengas-certificaten van de (plaatselijke) vulpunthouder. De gemeente heeft de zakelijke relatie met het taxibedrijf, niet met de vulpunthouder.”

“Mocht de vulpunt- houder geen groengas (meer) kunnen of willen leveren, dan is in principe het taxibedrijf als aanspreekpunt van de gemeente de eerst verantwoordelijke partij om met een alternatief of een oplossing te komen. De gemeente kan natuurlijk vanuit het algemeen belang wel bemiddelen bij eventuele problemen.”

Waterstof

Er zijn op dit moment nog geen voertuigen op waterstof commercieel leverbaar. Het heeft daarom volgens Rijkswaterstaat nog geen zin deze brandstof mee te nemen in de gunningcriteria. Sommige gemeenten hanteren een ingroei schema: naar mate er eerder (in de loop van het contract) meer schone voertuigen worden ingezet, stijgt het aantal punten.

“Vervoerders zijn daarmee niet direct gebonden aan een 100% inzet van schone voertuigen. Dat geeft hen de mogelijkheid om bijvoorbeeld het bestaande wagen- park voorlopig nog in te zetten en op een gunstig moment uit te faseren”, aldus het rapport.

Laagste prijs

Bij het hanteren van duurzaamheid als gunningcriterium in de EMVI-systematiek speelt het gunningcriterium ‘prijs’ niet meer de enige rol bij het gunnen van het contract. “Dat kan betekenen dat de aanbieder met de laagste prijs niet de aanbesteding wint, maar bijvoorbeeld de aanbieder met de één na laagste prijs en de beste score op duurzaamheid”, meldt Rijkswaterstaat.

Het monitoren van de inzet gedurende de gehele looptijd van de aanbeste-ding is een wezenlijk en zeer belangrijk onderdeel van het proces. Regelmatige controle op de inzet van de voertuigen is noodzakelijk om te borgen dat de voertuigen op alternatieve brandstoffen conform contract worden ingezet.

Gegevens opvragen

“Vraag bij het taxibedrijf bij aanvang van de contractperiode, en vervolgens eenmaal per jaar de volgende gegevens op”, adviseert Rijkswaterstaat.

• Kentekens voertuigen plus opgave brandstof van het voertuig. Een check hierop kan eenvoudig via de website van RDW uitgevoerd worden.
• Groengas/ groene elektriciteit certificaten voor verbruikte brandstof.
• Een check op het brandstofverbruik en de groen gas- en/of elektriciteitcertificaten geeft al snel een beeld van de inzet van de voertuigen op alternatieve brandstoffen. Een koppeling met de gegevens uit de ritadministratie geeft de mogelijkheid om te controleren of de inzet van de voertuigen op alternatieve brandstoffen conform het contract is.
• Neem steekproeven op straat, om te controleren of de voertuigen op alter-natieve brandstoffen daadwerkelijk ingezet worden.

Gewicht bij gunning

“Het is van belang voldoende gewicht toe te kennen aan het criterium duurzaamheid/duurzame voertuigen, om er zeker van te zijn dat het onderdeel duurzaamheid in de gunning effect heeft”, meldt het rapport.

“Uit de praktijk blijkt dat bij de aanbesteding van leerlingenvervoer aan het onderdeel duurzaamheid in veel gevallen een gewicht van minimaal 20 % moet worden toegekend, wil het in de gunning enig effect hebben.”

Bart Pals